Skip to main navigation Skip to main content Skip to page footer

Εργαστήριο Ιστορικής Έρευνας και Τεκμηρίωσης

ΒΑΣΗ ΕΚΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΕΠΙΓΡΑΦΩΝ

Το πρόγραμμα ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 (1973) με τίτλο «Ευρετήρια χριστιανικών και βυζαντινών επιγραφών». Ήταν πρωτοβουλία της Αικατερίνης Χριστοφιλοπούλου, καθηγήτριας της τέως έδρας της Βυζαντινής Ιστορίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και συμμετείχαν η ομότιμη καθηγήτρια Κωνσταντίνα Μέντζου-Μεϊμάρη και η αναπληρώτρια καθηγήτρια Ειρήνη Χρήστου. Στην πορεία εργάστηκαν νέοι ερευνητές και μεταπτυχιακοί φοιτητές, μεταξύ των οποίων και η σήμερα αναπληρώτρια καθηγήτρια Κατερίνα Νικολάου.

Μετά τη συνταξιοδότηση της Αικατερίνης Χριστοφιλοπούλου την εποπτεία ανέλαβε η Κωνσταντίνα Μέντζου-Μεϊμάρη, η οποία κατά την αφυπηρέτησή της κληροδότησε το αρχείο και τη βάση δεδομένων που είχαν δημιουργηθεί στο Εργαστήριο Ψηφιακής Αποτύπωσης του Δημόσιου και Ιδιωτικού Βίου των Βυζαντινών του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπό τη διεύθυνση, τότε, της καθηγήτριας Αθηνάς Κόλια-Δερμιτζάκη,

Σημειώνεται ότι η έρευνα αφορά μόνο στις ελληνικές επιγραφές επί σκληρού-άφθαρτου υλικού (μάρμαρο, πέτρα) του χριστιανικού και βυζαντινού κόσμου (με terminous ante quem το 1453 αλλά και λίγες δεκαετίες μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης). Έχει συγκεντρωθεί το σύνολο του εκδεδομένου ως το 1992 επιγραφικού υλικού και έχει γίνει η επεξεργασία του περιεχομένου του.

Με τη διάδοση της χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών στις ανθρωπιστικές επιστήμες η έρευνα χρειάστηκε να ανασηματοδοτηθεί στα τέλη της δεκαετίας του 1980, και στις αρχές του 1990 σχεδιάστηκε δελτίο βάσης δεδομένων σε περιβάλλον Macintosh με 40 πεδία ελεύθερης αναζήτησης. Τα πρώτα έξι είναι τα πεδία ταυτότητας της επιγραφής: χρονολογία (εφόσον είναι γνωστή), χαρακτηρισμός (κτητορική, επιτύμβια ή άλλος), τόπος προέλευσης, κείμενο, βιβλιογραφία και σχόλια του εκδότη. Τα επόμενα πεδία είναι αυτά για τα οποία είναι δυνατόν να αλιευθούν στοιχεία από τις επιγραφές: ονόματα, ονόματα εθνικά, επώνυμα, παρωνύμια, πατρώνυμα, αυτοκράτορες, αυτοκρατορικοί τίτλοι, βασιλείς, ηγεμόνες, αξιώματα στρατιωτικά, αξιώματα πολιτικά, αξιώματα εκκλησιαστικά, τίτλοι στρατιωτικοί, τίτλοι πολιτικοί, τίτλοι εκκλησιαστικοί, κληρικοί, μοναχοί, εκκλησιαστικό διακόνημα, επαγγέλματα, αρχιτεκτονικοί όροι, ταφικοί όροι, καλλιτεχνικοί όροι, οικονομικοί όροι, χρονολογικά δεδομένα, τοπολογικά στοιχεία, κτίσματα - μνημεία, δωρεές, σκεύη, υλικά - πολύτιμες ύλες, δήμοι - αναφωνήσεις, οριοθέτηση, όροι ασυλίας, σύμβολα.

Στη βάση είχαν εισαχθεί 18.000 εγγραφές και η ανάρτησή της στο διαδίκτυο ήταν θέμα χρόνου, όταν η κυριαρχία των γραμματοσειρών unicode περιθωριοποίησε το έργο και κατέστη επιβεβλημένη η μετατροπή των True Type fonts για Macintosh σε περιβάλλον unicode.

Στην παρούσα φάση έχει σχεδόν ολοκληρωθεί η μετατροπή των πολυτονικών κειμένων ενώ, παράλληλα, έχει αρχίσει ο νέος σχεδιασμός της βάσης έτσι όπως αυτή πρόκειται να αναρτηθεί στο διαδίκτυο. Υπάρχει η πρόθεση να συνεχιστεί η αποδελτίωση για τις εκδόσεις μετά το 1992 και η βάση στο μέλλον να τροφοδοτείται διαρκώς.

Το Πρόγραμμα έχει αναλυτικά περιγραφεί στο Katerina Nikolaou – IreneChrestou, “Indices of Published Christian and Byzantine Inscriptions. An Old Project carried through with New Technologies”, στο A. Rhoby (εκδ), Inscriptions in Byzantium and Beyond. Methods – Projects – Case Studies (Österreichische Akademie der Wissenschaften. Philosophisch–Historische Klasse. Denkschriften, 478. Band/Veröffentlichungen zur Byzanzforschung, 38), Vienna 2015 και online http://austriaca.at/7674-9inhalt?frames=yes