Σκοποί του αρχείου και αξιοποίηση της προφορικής ιστορίας στο πλαίσιο του Εργαστηρίου
Βασική επιδίωξη του Αρχείου Οπτικοακουστικών Μαρτυριών είναι να συμβάλει στη διάσωση της ζωντανής μνήμης του τόπου μας. Οι προφορικές μαρτυρίες διασώζουν για τις μελλοντικές γενιές σημαντικές πτυχές της σύγχρονης ιστορίας, ενώ συγχρόνως μπορούν να διατεθούν στο ευρύτερο κοινό για ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς.
Η διεθνής ανάπτυξη της προφορικής ιστορίας από τη δεκαετία του 1970 και μετά, καθώς και το αυξημένο εγχώριο ενδιαφέρον και η συστηματική επιστημονική ενασχόληση κατά την τελευταία εικοσιπενταετία, έχουν δείξει ότι, εκτός από τη συλλογή και διάσωση της μνήμης, η έρευνα προφορικής ιστορίας και το παραγόμενο στο πλαίσιό της υλικό μπορούν να αποτελέσουν μέρος ευρύτερων προγραμμάτων που συνδέουν την ακαδημαϊκή ιστοριογραφική παραγωγή με την εξω-ακαδημαϊκή ιστορική εκπαίδευση και την ανάδειξη της ιστορικής μνήμης και της κριτικής ιστορικής σκέψης στο δημόσιο χώρο. Τέτοιου είδους προγράμματα μπορούν όχι μόνο να διασφαλίζουν την ποιότητα της παραγωγής δημόσιας ιστορίας αλλά συγχρόνως να προσφέρουν επιπλέον πρακτικά εφόδια στους φοιτητές και τις φοιτήτριες που μαθαίνουν να διενεργούν συνεντεύξεις προφορικής ιστορίας. Για αυτό και εντάσσονται στην ερευνητική και εκπαιδευτική στρατηγική του Εργαστηρίου. Εξάλλου, οι εξαιρετικές δυνατότητες αξιοποίησης των προφορικών μαρτυριών, τις οποίες προσφέρουν σήμερα οι ψηφιακές τεχνολογίες, επιτρέπουν την παραγωγή ποικίλων και πρωτότυπων προϊόντων εύχρηστων σε μια ποικιλία ιστορικών δράσεων (π.χ. σε εκθέσεις, ιστορικούς περιπάτους, ταινίες τεκμηρίωσης και άλλες κινηματογραφικές παραγωγές, εκπαιδευτικά εργαλεία κ.τ.λ.).
Σύμφωνα με το παραπάνω πλαίσιο, το Εργαστήριο επιδιώκει να οργανώνει και να αξιοποιεί την έρευνα προφορικής ιστορίας τόσο αυτοτελώς όσο και μέσα από συνεργασίες με:
(α) άλλα τμήματα του ΕΚΠΑ,
(β) άλλα πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα,
(γ) τις άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης,
(δ) πολιτιστικούς οργανισμούς και αρχεία,
(ε) δημοτικούς και περιφερειακούς οργανισμούς,
(στ) μη κερδοσκοπικούς φορείς, ενώσεις, ομάδες προφορικής ιστορίας, συλλόγους,
(ζ) αντίστοιχα προγράμματα ιδρυμάτων της αλλοδαπής
Η υπάρχουσα συλλογή
Η πρώτη συλλογή προφορικών μαρτυριών του Αρχείου άρχισε να συγκροτείται το 2015 και έκτοτε εμπλουτίζεται διαρκώς. Οι συνεντεύξεις που περιέχονται σε αυτή την πρώτη συλλογή γίνονται από τις φοιτήτριες και τους φοιτητές που συμμετέχουν στο προπτυχιακό σεμινάριο «Προφορική ιστορία: Ερευνητικά ερωτήματα, πρακτικές εφαρμογές, θεωρητικοί στοχασμοί» (διδάσκουσα Δ. Λαμπροπούλου). Από το 2015 έχουν διενεργηθεί πάνω από εκατό συνεντεύξεις οι οποίες καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας, καταγράφοντας συγχρόνως την ποικιλία και την πολυφωνία διαφορετικών ιστορικών εμπειριών. Ενδεικτικά αναφέρονται θεματικές όπως είναι οι μεταναστεύσεις, οι διασπορές και οι προσφυγικές εμπειρίες, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Κατοχή, ο Εμφύλιος Πόλεμος, η ιστορία της εργασίας και της καθημερινής ζωής στον αστικό και τον αγροτικό χώρο από το τέλος του πολέμου μέχρι σήμερα, η κοινωνική κινητικότητα, οι οικογενειακές στρατηγικές, η εκπαίδευση και τα νεανικά κινήματα, η δικτατορία και ο αντιδικτατορικός αγώνας, η ιστορία των πόλεων, μορφές καλλιτεχνικής παραγωγής.
Το υλικό που κατατίθεται από τους φοιτητές και τις φοιτήτριες του σεμιναρίου είναι δομημένο σύμφωνα με όλες τις προδιαγραφές της ακαδημαϊκής έρευνας προφορικής ιστορίας. Σε αυτό περιλαμβάνονται: (α) δελτία των συνεντεύξεων, (β) αναλυτικές περιλήψεις (καταγεγραμμένες σύμφωνα με το σύστημα για τη γραφή περιλήψεων από προφορικές συνεντεύξεις, το οποίο τηρεί η Βρετανική Βιβλιοθήκη), (γ) ημερολόγια συνέντευξης, (δ) απομαγνητοφωνήσεις των συνεντεύξεων, (ε) βιβλιογραφία, (στ) τις δηλώσεις συναίνεσης (παραχωρητήρια), που έχουν υπογραφεί από κοινού από τους αφηγητές/ τις αφηγήτριες και τους ερευνητές/τις ερευνήτριες, για τη χρήση και τη διάθεση του υλικού, (ζ) το ηχητικό ή/και οπτικοακουστικό αρχείο, (η) σε ορισμένες περιπτώσεις, συνοδευτικό φωτογραφικό υλικό
